1. Bezpieczeństwo w sieci

Internet zrewolucjonizował wiele dziedzin ludzkiego życia. Jako narzędzie pracy i rozrywki stał się niezbędny w większości firm, instytucji, organizacji i w coraz większej liczbie gospodarstw domowych. Umożliwia wszechstronną komunikację i ułatwia kontakty niwelując ograniczenia przestrzenne i zapewniając porozumiewanie się w czasie rzeczywistym. Pozwala na obrót towarami, zlecanie, a także zdobywanie czy wykonywanie pracy. Ułatwia naukę i rozwijanie zainteresowań, daje możliwość dyskusji o hobby z osobami je dzielącymi, a nawet zdobycia tytułu naukowego na wirtualnym uniwersytecie. Popularność zdobywa e-demokracja: wybory za pośrednictwem Internetu, budowanie społeczności lokalnych z jego pomocą. Sieć jest bankiem informacji ze wszystkich dziedzin dostępnym każdemu zainteresowanemu, narzędziem umożliwiającym prawdziwą demokratyzację wiedzy.

Jednak z używaniem Internetu wiążą się potencjalne niebezpieczeństwa, zagrażające w szczególny sposób najmłodszym jego użytkownikom. "Nigdy nie wiadomo, kto jest po drugiej stronie" - to hasło jest kluczem do większości problemów i zagrożeń występujących w Sieci. Po drugiej stronie może być pedofil szukający na czatach potencjalnych ofiar, oszust wykorzystujący zaufanie podczas aukcji internetowej, haker włamujący się na nasze konto bankowe czy morderca poznający przyszłą ofiarę w serwisie randkowym. Nawet, wydawałoby się niepodważalne zalety Internetu nie zawsze bronią się same.

Dostępność wszelkiej wiedzy to szczytne hasło, tracące swój sens w obliczu faktycznego braku kontroli nad zamieszczanymi w Internecie treściami. Niepożądany dostęp do materiałów nielegalnych lub szkodliwych to tylko jedna strona medalu. Bezproblemowy wgląd do informacji umożliwiających atak terrorystyczny, to skrajny przykład drugiej.

Sam w sobie Internet nie jest ani zły, ani dobry - jest po prostu narzędziem... Tak jak np. samochód, który ułatwia i przyspiesza komunikację, ale z jego używaniem wiąże się pewne ryzyko. Nasze bezpieczeństwo jest w dużym stopniu zależne od zachowania innych ludzi. Konieczne staje się więc, zarówno na drodze, jak i w cyberprzestrzeni, stosowanie zasady ograniczonego zaufania. Wiele zależy również od nas samych, nie należy więc poruszać się w Sieci nie przestrzegając podstawowych zasad bezpieczeństwa. W samochodzie zapinamy pasy, zaś wchodząc do Internetu powinniśmy pamiętać o programie antywirusowym i firewallu. Nieznajomość zasad kultury internetowej - Netykiety - narazi nas na niechęć ze strony innych użytkowników.

żródło: Podręcznik "Bezpieczeństwo dzieci w Internecie" www.dzieckowsieci.pl

Materiały do pobrania:

Dzieci on-line w oczach rodziców - komuniakat prasowy przedstawiający wyniki badań nad przekonaniami rodziców o korzystaniu przez ich dzieci z Internetu oraz świadomością zagrożeń płynących z Sieci (PDF, 137KB, 3 s.).

Jak skutecznie filtrować zawartość Internetu - raport przygotowany przez pracowników projektu Saferinternet.pl - przedstawia wyniki testów porównujących skuteczność najpopularniejszych w Polsce programów filtrujących. Zawiera również wskazówki odnośnie przydatnych funkcji, w jakie powinien być wyposażony dobry program tego typu (PDF, 4.3MB, 28 s.).

Zagrożenia wobec dzieci w Internecie - raport z badania gemiusReport przeprowadzonego na zlecenie Fundacji Dzieci Niczyje na przełomie sierpnia i września 2008. Badanie dotyczyło postrzegania różnego typu zagrożeń, z którymi mogą zetknąć się dzieci w Internecie, a także oceny skuteczności zwalczania tychże zagrożeń (PDF, 440KB, 52 s.).

Elementarz dla rodziców. Dbaj o bezpieczeństwo dzieci w Internecie  (PDF, 822KB) wydany przez UPC w ramach Insafe informator dla rodziców, poruszający zagadnienia nowoczesnych technologii i zagrożeń z nimi związanych.

Umowa o bezpiecznym korzystaniu z Internetu  (PDF, 331KB) wypracowana w trakcie kampanii Dziecko w Sieci umowa pomiędzy dzieckiem a rodzicami dotycząca zasad korzystania z Internetu. Zawarcie umowy i umieszczenie jej w widocznym miejscu obok komputera będzie przypominać dziecku o sposobach unikania  i radzenia sobie z zagrożeniami w Sieci. Wersja dla starszych dzieci.

Umowa o bezpiecznym korzystaniu z Internetu (2) (PDF, 359KB) alternatywna wersja zamieszczonej wyżej umowy, przeznaczona dla młodszych dzieci.

Ulotka informacyjna dot. cyberprzemocy dla rodziców (PDF, 276KB) - zawiera krótką charakterystykę zjawiska, informacje o sposobach reagowania i przeciwdziałania

Ulotka informacyjna dot. zabezpieczania dowodów przemocy wobec dziecka w Internecie (PDF, 182KB) - omawia podstawowe sposoby zabezpieczania dowodów (m.in. zrzuty ekranu, archiwizowanie wiadomości).

10 porad dla rodziców ( PDF, 215KB) - 10 porad dla rodziców dotyczących zapewnienia dzieciom bezpieczeństwa w Sieci. Materiał do wydrukowania i przekazania rodzicom podczas wywiadówki lub spotkania z rodzicami poświęconego bezpieczeństwa dzieci w Sieci.

2. Porady ogólne

2.1 Uprzedzić zagrożenia

Szkoła to miejsce, gdzie Twoje dziecko spędza dużo czasu. Dlatego też wskazane jest, aby każdy rodzic  przywiązywał szczególną wagę do przekazywania swoim młodszym i starszym pociechom podstawowych zasad bezpieczeństwa jakich należy przestrzegać, by nie zrobić sobie i kolegom krzywdy, czy też nie stać się ofiarą przestępstwa. Obserwacja zachowania dziecka jest szczególnie istotna- tak samo, jak samo znanie własnego dziecka- z kim  i gdzie spędza czas wolny.

• Bądź przykładem. Postępuj tak, by być wiarygodnym. Dzieci są dobrymi obserwatorami i łatwo zauważą, gdy nie robisz tak, jak mówisz.
• Bądź konsekwentny, aby dziecko liczyło się z tobą i wiedziało, że ustalone przez ciebie normy w ważnych sprawach muszą być respektowane.
• Rodzice powinni wiedzieć, gdzie, z kim i w jaki sposób ich dziecko spędza czas wolny W miarę możliwości warto zadbać o to, by dziecko miało zorganizowany i właściwie zagospodarowany czas wolny
• Czy wiesz jakie zainteresowania, hobby ma Twoje dziecko? Rozmawiaj z nim na ten temat!
• Określ jasno zasady dotyczące zakazu stosowania środków odurzających i innych używek, ale sam też unikaj nadużywania leków, papierosów i alkoholu. Ucz jak przezwyciężać trudności i radzić sobie w trudnych sytuacjach. Dotyczy to także sytuacji, gdy ktoś proponuje narkotyki.
• Współpracuj z różnymi instytucjami, działającymi na rzecz dzieci i młodzieży, n. poradnie psychologiczno- pedagogiczne, świetlice, pedagogiem szkolnym;

2.2 Co możesz zrobić?

• Porozmawiaj z dzieckiem o nurtującym go problemie, o tym co wydarzyło się w jego otoczeniu
• Porozmawiaj  z nauczycielem, pedagogiem szkolnym o swoich spostrzeżeniach
• Pamiętaj, że w sytuacji pobicia dziecka, wyłudzenia pieniędzy itp. zwróć się o pomoc do Policji
• Nie zwlekaj ze złożeniem zawiadomienia! Dziecko jest w stanie odtworzyć najwięcej szczegółów zdarzenia zaraz po incydencie.
• Naucz dziecko, że w sytuacji zagrożenia  jego bezpieczeństwa, a w szczególności jego intymności – powinno walczyć o siebie, o swoje prawa. Może wzywać pomocy,krzyczeć, płakać.
• Naucz dziecko asertywności, by mówiło NIE w sytuacjach, które są dla niego podejrzane, niebezpieczne. Dziecko powinno wiedzieć kiedy, komu i w jakiej sytuacji powiedzieć „NIE”. Nie może ono czuć się winne czy niegrzeczne, gdy stanowczo odmawia  mówiąc „NIE”.
• Kiedy twoje dziecko wejdzie w konflikt z prawem –  współpracuj ze szkołą, policją – uczestnicz w wykonywanych czynnościach (to jest twoje prawo!)

2.3 Jak się zachować po zdarzeniu?

• oddala się od ciebie, staje się obce, mimo, że wcześniej byliście blisko
• wyraża niechęć do rozmów, unika kontaktu, kręci w rozmowie, kłamie
• ma kłopoty z nauką, choć wcześniej dobrze sobie radziło, wagaruje, jest niecierpliwe, rozdrażnione ma sińce, zniszczone lub brudne ubranie, zniszczone przybory szkolne (np. plecak, piórnik, zeszyty), zapytane nie potrafi wyjaśnić co się stało
• pogarsza  się w nauce;
• staje się apatyczne lub agresywne, zmienia nastroje;
• wraca ze szkoły powoli, często dłuższą drogą;
• znika często w ciągu dnia z domu pod dowolnym pretekstem
• wraca bardzo późno lub bez uzgodnienia nocuje poza domem
• ma nowych znajomych, których nie chce zapraszać do domu
• kwestionuje szkodliwość narkotyków, uważa, że powinny być zalegalizowane ma przekrwione oczy, zwężone lub rozszerzone źrenice, przewlekły katar w jego pokoju dziwnie pachnie, miewa fifki i fajki różnych kształtów, bibułki do skrętów, biały proszek, pastylki nieznanego pochodzenia, opalone folie aluminiowe, leki bez recept, nieznane chemikalia
• z domu znikają pieniądze i wartościowe przedmioty

Może to oznaczać, iż twoje dziecko znalazło się w sytuacji trudnej. Pamiętaj, iż każda zmiana zachowania Twojego dziecka (Ty znasz je najlepiej i najszybciej to zauważysz), może być ważnym sygnałem o jego problemach - czy podejmowania zachowań ryzykownych, czy też bycia ofiarą różnych zdarzeń w swoim otoczeniu.

3. Gdy dziecko ucieknie z domu

Nie tylko w wakacje młodzi ludzie  decydują się na ucieczkę z domu.   Powodów może być wiele:

• Brawura i chęć popisania się przed kolegami, że "mogę wszystko"
• Kłopoty rodzinne i zawody miłosne, jak również forma protestu 
• Kłopoty w szkole (młodzież w obawie przed karą za złe wyniki w nauce, podejmuje   decyzję o ucieczce)

Przebywanie "na gigancie" w miesiącach letnich daje większe możliwości znalezienia noclegu i pożywienia - łupem uciekinierów padają warzywa i owoce z ogródków działkowych. Podczas wakacji znacznie łatwiej nawiązuje się też kontakty z rówieśnikami, łatwiej ukrywa się przed organami ścigania. Zaczynają się problemy młodych ludzi z prawem.

Dlatego ważne jest, aby :

• rodzice rozmawiali ze swoimi pociechami i przestrzegali przed niebezpieczeństwami jakie czyhają na nie, kiedy będą pozbawione opieki dorosłych.
• Rodzice powinni pamiętać, że rozmawiają, aby pomóc, a nie karać dzieci za ucieczki.

Co robić, gdy Twoje dziecko ucieknie z domu ?

• Natychmiast zgłoś zaginięcie Policji - zabierz ze sobą zdjęcie zaginionego dziecka
• Przypomnij sobie, jak Twoje dziecko było ubrane, czy ma jakieś znaki szczególne, które go wyróżniają wśród innych
• Sprawdź, czy w pokoju Twojego dziecka jest coś, co mogłoby dać Ci informacje o motywach jego ucieczki lub o miejscu jego pobytu - możesz sprawdzić ostatnio odwiedzane przez Twoje dziecko strony internetowe, pocztę elektroniczną  
• Przygotuj listę kolegów i koleżanek swojego dziecka, postaraj się ustalić ich adresy lub numery telefonów,
• Ustal miejsca, gdzie najczęściej Twoje dziecko spędza wolny czas
• Jeśli dziecko wróci do domu poinformuj o tym najbliższą jednostkę Policji i odwołaj zaginięcie.

Pamiętaj, że powrót Twojego dziecka do domu to ważny moment. Również od tego, w jaki sposób przyjmiesz uciekiniera, zależy czy nie będzie chciał uciec ponownie.

4. Przemoc rówieśnicza

Zjawisko  przemocy i agresji wśród dzieci i młodzieży to problem społeczny, który spotykamy również na terenie szkół. Sam problem przemocy należy rozpatrywać wieloaspektowo- poprawne podejście do tematu wymaga zarówno pracy na rzecz przeciwdziałania, jaki i ochrony ofiar przemocy wśród najmłodszych, jak też działania interwencyjne wobec sprawców.

Zatem ograniczanie skali tych zjawisk wymaga ścisłej współpracy przede wszystkim między rodzicem, uczniem i nauczycielem, a niekiedy innymi podmiotami- zarówno z Policą, jak i instytucjami pozapolicyjnymi. Tylko wspólne działania mogą przyczynić się do minimalizacji tych zachowań i korzystnie wpływać na poczucie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży.

Rodzicu!

Odkrycie faktu, że twoje dziecko jest ofiarą przemocy ze strony kolegów w szkole jest zawsze bolesnym doświadczeniem. Możesz czuć w takiej sytuacji złość, smutek, bezradność, mieć poczucie winy. Nawet jeśli trudno ci w to uwierzyć, nie odkładaj sprawy na później, nie myśl, że "jakoś to się rozwiąże", "może to nie jest aż tak poważne".
Twoje dziecko cierpi i każdy dzień jest dla niego ważny. Musisz mu pomóc. Musisz wspierać je w tym trudnym momencie jego życia, aby nie straciło wiary w siebie i ciebie - rodzica.
Przemoc ma miejsce wówczas, gdy uczeń atakujący jest silniejszy fizycznie lub psychicznie. Cechą charakterystyczną jest zatem nierównowaga sił.
Szczególnie bolesne dla uczniów jest zjawisko znęcania. Znęcanie ma miejsce wtedy, gdy jeden uczeń jest przez dłuższy czas narażony na ataki (bezpośrednie lub pośrednie) ze strony innego silniejszego kolegi lub grupy uczniów. Nie potrafi się im przeciwstawić.

Przemoc rówieśnicza przybiera różne formy.

Najogólniej można podzielić je na trzy grupy:

• przemoc fizyczna (bicie, popchnięcia, podcinanie, wymuszanie pieniędzy, zamykanie w pomieszczeniach, niszczenie własności, kopanie),
• przemoc słowna (przezywanie, wyśmiewanie, grożenie, ośmieszanie, plotkowanie, namawianie się, szantażowanie, obrażanie),
• przemoc bez użycia słów i kontaktu fizycznego (wrogie gesty, miny, izolowanie, manipulowanie związkami przyjaźni).

DZIAŁAJ - NIE CZEKAJ!

• prowadź zapis wszystkich sytuacji przemocowych, o jakich opowiada ci dziecko;
• zgłoś sprawę na policję, jeśli twoje dziecko zostało pobite lub okradzione;
• spotkaj się z wychowawcą klasy, zrelacjonuj mu sytuację, zapytaj co w tej sytuacji nauczyciel zamierza zrobić, zadeklaruj swoją chęć współpracy;
• kontaktuj się kilkakrotnie z wychowawcą i pytaj, co zostało zrobione w sprawie twojego dziecka, jeśli z relacji dziecka wynika, że przemoc trwa nadal;
• umów się na rozmowę z dyrektorem szkoły (jeśli wychowawca nie podjął skutecznych kroków), przedstaw mu sytuację oraz brak efektów po ustaleniach z wychowawcą, zapytaj co w tej sytuacji dyrektor zamierza zrobić, zadeklaruj swoją chęć współpracy;
• szukaj specjalistów (pedagogów, psychologów, organizacji pozarządowych) dostępnych na twoim terenie, którzy mogą udzielić pracownikom szkoły konsultacji i wsparcia a tym samym pomóc twojemu dziecku.
• wystąp do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą (Kuratorium Oświaty) z wnioskiem o zbadanie sprawy twojego dziecka i dokonanie oceny działalności szkoły w rozwiązaniu problemu przemocy (jeśli szkoła nadal nie podjęła skutecznych kroków w celu zakończenia przemocy).

WARTO PAMIĘTAĆ!

Przezywanie czy izolacja może być tak samo krzywdzące i bolesne dla ucznia jak atak fizyczny. Nie wolno lekceważyć tych form przemocy. Wszystko bowiem zależy od wrażliwości danego dziecka. Żadne dziecko nie jest winne temu, że stało się ofiarą przemocy. Każdy ma prawo być wrażliwym, słabszym, bezbronnym. Nikt nie ma prawa użyć w stosunku do niego przemocy.

Jeśli rozpoczniesz działania w obronie swojego dziecka, musisz być konsekwentny i stanowczy aż do momentu rozwiązania problemu. Pamiętaj, że: "Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją./.../" (Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r; Art.72.).

Nie wolno ci używać przemocy wobec sprawców (czasem zdesperowani rodzice postępują w ten sposób), nie warto także być agresywnym wobec pracowników szkoły.