Opis Projektu:

Przedmiotem projektu jest stworzenie ekologicznych miejsc ostoi chronionych gatunków na terenie Parku Podzamcze i w rejonie jeziora Długiego wraz z utworzeniem ekologicznej ścieżki edukacyjnej dla mieszkańców Olsztyna i turystów. W zakres projektu wchodzi utworzenie zielonej infrastruktury na terenie stanowiącym otoczenie dwóch miejskich przedszkoli prowadzących działalność edukacji ekologicznej i połączenie ich ekotraktem pieszym w celu ochrony przyrody na tym terenie (w tym budowa altan edukacyjnych, urządzeń rekreacyjnych i innych obiektów małej architektury, zieleni wraz z ogrodzeniem), lokacja budek lęgowych, punktu widokowego w okolicy rezerwatu Mszar i tablic edukacyjnych z informacjami o występujących chronionych gatunkach. Ponadto dla wsparcia realizacji działań edukacyjnych powstanie strona internetowa ekospacer.pl. Realizacja projektu jest zlokalizowana na działkach nr 127 obręb 64, 130/2 obręb 115, 151/2 obręb 115, 9/2 obręb 4, 2 obręb 37, 5/6 obręb 37, 28 obręb 62, 24/4 obręb 62, 126/15 obręb 64 w Mieście Olsztyn. Projekt będzie wdrażany przez Wnioskodawcę - Gminę Olsztyn z jednostkami miejskimi - Przedszkolami Miejskimi nr 2 i 4 w Olsztynie. PM nr 2 pełni jednocześnie rolę podmiotu realizującego. Projekt wpisuje się w SZOOP RPO WiM 2014-2020, cel działania 5.3 Ochrona różnorodności biologicznej. Dzięki działaniom w kierunku polepszenia bytowania gatunków chronionych poprzez stworzenie ekologicznej infrastruktury i działania edukacyjne dla mieszkańców już od najmłodszych lat, tworzy lepszy mechanizm ochrony bioróżnorodności na terenie Olsztyna.

Cele projektu:

XXI wiek charakteryzuje się pogłębiającą degradacją środowiska naturalnego oraz degradacją wielu naturalnych siedlisk i biosystemów. Nigdy w historii ludzkości w tak krótkim okresie czasu nie wyginęło tyle gatunków zwierząt i roślin lub grozi im wyginięcie. Wiąże się to z coraz większą ekspansją człowieka. Jeśli chcemy przetrwać jako gatunek musimy zatrzymać ten negatywny trend. Jednym z Ź~Ńfi~żniejszych działań jest zwiększanie świadomości, a największą skutecznością charakteryzuje się edukacja w pierwszych okresach życia. W myśl powiedzenia: „czym nasiąknie skorupka za młodu….”, powinniśmy stwarzać najmłodszym warunki do nauki o przyrodzie oraz obserwacji bioróżnorodności w naturze oraz procesów powstania i rozwoju a także konieczności i sposobach ochrony. Teren objęty przedmiotowym projektem to tereny Parku Podzamcze, Jeziora Długiego i Lasu Miejskiego (w tym tereny stanowiące otoczenie Przedszkoli Miejskich nr 2 i 4 w Olsztynie). Zgodnie z Inwentaryzacją stanowisk chronionych gatunków zwierząt wykazanych w Załącznikach Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej w okolicy Przedszkola Miejskiego nr 4 i Przedszkola Miejskiego nr 2 w granicach obydwu posesji i ich okolicy stwierdzono dość wysoką aktywność żerujących nietoperzy. Wszystkie te gatunki są zamieszczone w Załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej, jako gatunki zwierząt wymagające ochrony czynnej, w Polsce podlegające ochronie ścisłej i wymagające ochrony czynnej (Dz. U. z 2014 poz. 1348). W Europie wszystkie gatunki wykazano na czerwonej liście gatunków ginących i zagrożonych (Czerwona Lista IUCN (kryterium: LC – Least Concern)) w Polsce uważane za niezagrożone. W odniesieniu do stwierdzonych gatunków zwierząt z Załączników Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej,realnym sposobem oddziaływania na populacje, mającym znaczenie ochronne może być podejmowanie działań w zakresie ochrony czynnej nietoperzy. Konieczne jest podjęcie działań ochronnych, kompensacji traconych siedlisk dla gatunków nietoperzy występujących w okolicy, które jako grupa Microchiroptera zostały wykazane w Załączniku 4 Dyrektywy Siedliskowej jako gatunki wymagające ochrony czynnej.

Niezbędna jest także edukacja ekologiczna, wprowadzana już od najmłodszych lat.

Problemy środowiska społeczno-gospodarczego:

1. zanik budynków, które zapewniają kryjówki dzienne oraz zanik stanowisk zajmowanych na kolonie rozrodcze gatunków nietoperzy zamieszczonych w Załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej, jako gatunki zwierząt wymagające ochrony czynnej, w Polsce podlegające ochronie ścisłej i wymagające ochrony czynnej (Dz. U. z 2014 poz. 1348); wyburzanie lub remontowanie zabudowy drewnianej, usuwanie podczas remontu ze ścian drewnianych okiennic, a także niedobór dziupli w lasach gospodarczych oraz stosowanie środków chemicznych stosowanych do impregnacji drewna w nowych budynkach i do konserwacji drewna na strychach ograniczają dostępność miejsc do bytowania nietoperzy;
2. brak świadomości wśród mieszkańców, na temat wpływu ich działań na środowisko naturalne. Związane jest to z brakiem poczucia potrzeby ochrony przyrody w najbliższym otoczeniu. Dotyczy to przede wszystkim dzieci najmłodszych, których rodzice nie dbają o odpowiednią edukację ekologiczną. Taką możliwość daje im przedszkole, które powinno uzupełniać braki w edukacji w powyższym zakresie. Szczególnie odczuwalny jest brak form edukacji ekologicznej prowadzonej w środowisku naturalnym, w sposób trafiający do najmłodszych, dla których edukacja powinna być połączona z zabawą;
3. w pobliżu Przedszkola Miejskiego nr 2 (odległość od przedszkola ok. 400 m), w kierunku wschodnim w Lesie Miejskim położony jest rezerwat przyrody Mszar powołany 30 grudnia 1953 roku (MP nr A-116, poz. 1511 z 30.12.1953 r). Jest to rezerwat torfowiskowy, ścisły, o powierzchni 4,45 ha obejmujący ochroną śródleśnie torfowisko. Jest to zagłębienie bezodpływowe, będące pozostałością dawnego jeziora, z pokładami torfu o średniej miąższości 13 m. Powierzchnia torfowiska (115 m n.p.m.) znajduje się kilkanaście metrów ponad poziomem lustra wody Jeziora Długiego (103,6 m n.p.m.). Jest to jeden ze starszych obszarów chronionych w okolicach Olsztyna, objęty ochroną już w roku 1907 roku. Głównym celem ochrony rezerwatowej jest zachowanie torfowiskowych zbiorowisk roślinnych – Vaccinio uliginosi-Pinetum i Ledo-Sphagnetum magellanici ze stanowiskami rzadkich znajdujących się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (Mirek et al. 2006) i chronionych gatunków roślin, np. będących pod ochroną ścisłą: paprotnika kolczystego Polystichum aculeatum, rosiczki okrągłolistnej Drosera rotundifolia, rosiczki długolistnej Drosera anglica, będących pod ochroną częściową – bagna zwyczajnego Ledum palustre, modrzewnicy zwyczajnej Andromeda polifolia, bażyny czarnej Empetrum nigrum, oraz licznych gatunków mszaków i typowych roślin torfowiskowych (źródło: Inwentaryzacja stanowisk chronionych gatunków zwierząt - PM 2). Na terenie rezerwatu udokumentowane jest występowanie gatunków zagrożonych podlegających ochronie gatunkowej ścisłej oraz wymagającej ochrony czynnej np. dzięcioła czarnego (Dryocopus Martius) oraz dzięcioła średniego (Leiopicus medius), wymienionych w zał. I Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30 listopada 2009 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa. Stwierdzono stanowisko dzięcioła czarnego i potencjalne siedliska dzięcioła średniego. Na terenie rezerwatu może znajdować się także stanowisko gatunku z załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych tj. kumaka nizinnego (Bombina bombina), gdzie może się znajdować stanowisko rozrodcze tego gatunku. Kumak zaliczany jest do gatunków zagrożonych z kryterium (LC- Least concern) w Polsce podlegający ochronie ścisłej, wymagający ochrony czynnej.Z uwagi na bliskość osiedli mieszkaniowych oraz położenie w okolicy atrakcji turystycznych Olsztyna, jest to teren podlegający silnej presji mieszkańców oraz turystów.

Potrzeby:

1. Potrzeba ochronny czynnej nietoperzy, wynikająca z faktu zaniku odpowiednich siedlisk i lokalnych zaburzeń w funkcjonowaniu ich populacji
2. Udostępnianie stanowisk dla nietoperzy jako schronień letnich i tworzenie potencjalnych stanowisk rozrodczych;
3. Ochrona bioróżnorodności poprzez edukację ekologiczną. Człowiek powinien zdawać sobie sprawę z tego, że nie ma moralnego prawa do niszczenia przyrody – jest przecież jej częścią. Aby temu zapobiec edukację ekologiczną należy rozpoczynać już od najmłodszych lat. Dzieci mogą być pełnowartościowymi partnerami dorosłych w walce o ochronę środowiska. Istotne jest tu rozbudzenie potrzeby kontaktu z przyrodą, wyrabianie szacunku dla przyrody i jej piękna oraz uczestnictwo w działaniach mających na celu ochronę i zapobieganie dewastacji. Ważne jest także zapewnienie młodym uczestnikom w walce o ochronę bioróżnorodności warunków odpowiadających ich potrzebom stosownie do wieku (kontakt z przyrodą poprzez zabawę) oraz zapewnienie bezpieczeństwa
4. Ochrona rezerwatu Mszar przed nadmierną presją mieszkańców i turystów - w tym edukacja od najmłodszych lat o istocie potrzeby ochrony rezerwatów przyrody.
   W procesie edukacji człowieka już od najmłodszych lat głównym celem jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka, w tym także jego wielokierunkowej aktywności poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym procesie rozwoju. Bardzo istotne jest tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka. Równolegle z prowadzonym procesem edukacyjnym, niezbędne jest stworzenie warunków umożliwiających dzieciom także zabawę i wypoczynek w poczuciu bezpieczeństwa, wspieranie aktywności podnoszącej poziom integracji sensorycznej i umiejętności korzystania z procesów poznawczych. Przedstawione w podstawie programowej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej) naturalne obszary rozwoju dziecka wskazują na konieczność uszanowania typowych dla tego okresu potrzeb rozwojowych, których spełnieniem powinna stać się także dobrze zorganizowana zabawa, zarówno w budynku przedszkola, jak i na świeżym powietrzu, co stanowi niezbędne uzupełnienie procesu edukacyjnego. Naturalna zabawa dziecka wiąże się z doskonaleniem motoryki i zaspokojeniem potrzeby ruchu, dlatego elementem nauki powinna być organizacja zajęć na świeżym powietrzu, dostosowana do potrzeb danych grup wiekowych. Przedmiotowy projekt wychodzi naprzeciw powyższym potrzebom. Łączy niezbędne elementy nauki i zabawy w procesie edukacji ekologicznej najmłodszych mieszkańców Miasta w trosce o ochronę bioróżnorodności. Wszystkie działania w projekcie związane są z ochroną bioróżnorodności oraz związane są bezpośrednio z realizacją programu edukacyjnego i ekspozycji z zakresu ekologii (dostosowane są do potrzeb głównych odbiorców i użytkowników projektu -najmłodszych mieszkańców Olsztyna i zaspokajają ich potrzeby w zakresie nauki poprzez zabawę na świeżym powietrzu i zapewnienie właściwego poziomu bezpieczeństwa). Wszystkie wydatki służyć będą działaniom mającym na celu zmniejszeniu presji na gatunki i siedliska objęte projektem oraz na właściwe ukierunkowanie ruchu turystycznego w celu zabezpieczenia obszaru chronionego (rezerwatu) przed nadmierną i niekontrolowaną presją turystów. Ścieżka edukacyjna została poprowadzona w ciągu ścieżki pieszo – rowerowej, zrealizowanej w wyniku innego, wcześniej zrealizowanego projektu z dofinansowaniem unijnym.

Wśród celów można wymienić następujące cele, które zostaną zrealizowane w wyniku realizacji przedsięwzięcia:

1. Pełne wykorzystanie naturalnych walorów środowiska Gminy z jednoczesnym budowaniem świadomości ekologicznej wśród przedstawicieli najmłodszego pokolenia mieszkańców – kapitał na przyszłość;
2. Wzrost bezpieczeństwa gatunków objętych ochroną.