Miasta bliźniacze, partnerskie lub siostrzane, to określenia związków między lokalnymi samorządami różnych krajów. Idea takich związków narodziła się tuż po zakończeniu II wojny światowej. Zrozumiano wówczas, że Europa może pokonać wiele kryzysów i trudności tylko poprzez zjednoczenie swoich sił, i że związki partnerskie europejskich gmin najlepiej będą służyć pokojowi i demokracji. Mocnym fundamentem tej idei okazało się wspólne dziedzictwo kulturowe, cywilizacja europejska, a nade wszystko jej wartości: wolność, prawa człowieka oraz solidarność. Obecnie ruch miast partnerskich wydaje się być naturalnym elementem życia samorządowego. Rolą samorządów jest stworzenie płaszczyzny porozumienia, która umożliwia dalsze, bardziej szczegółowe kontakty poszczególnych środowisk. Oficjalne umowy i wizyty sprzyjają trwałości podstaw tej współpracy i przyjaznego klimatu. Istotą kontaktów jest bezpośrednie zaangażowanie mieszkańców gminy, organizacji, stowarzyszeń lokalnych, klubów oraz szkół. Charakter tych związków jest dziś bardzo zróżnicowany – od spontanicznych spotkań kulturalnych, społecznych, sportowych do ścisłego, dobrze zorganizowanego współdziałania, wykorzystującego specjalistyczną wiedzę.

Olsztyn podpisał umowy partnerskie z ośmioma miastami Europy oraz jednym miastem ze Stanów Zjednoczonych. Wszystkie te porozumienia oparte zostały na zasadach tradycyjnego modelu współpracy i wynikały z przekonania, że wzajemne kontakty wpływają na lepsze zrozumienie partnerów. Początkiem olsztyńskich kontaktów partnerskich były wyjazdy szkolnych grup młodzieżowych, wyjazdy stażowe olsztyńskich lekarzy, nauczycieli, radnych, zespołów folklorystycznych oraz rzemieślników i producentów uczestniczących w lokalnych targach. Do Olsztyna przyjeżdżali specjaliści, przedstawiciele lokalnych władz, grupy sportowe; zespoły artystyczne, nie wyłączając ... Świętego Mikołaja z Laponii.  

I. Umowy partnerskie:

• Kaliningrad /Rosja/ – w latach 70-tych, po kilkudziesięciu latach przerwy podpisano ponownie umowę 5 marca 1993 roku
• Rovaniemi /Finlandia/ – 1976
• Calpe /Hiszpania/ – w marcu 1989, w praktyce współpraca nie została podjęta
• Châteauroux /Francja/ – 23 lutego 1991 roku
• Gelsenkirchen /Niemcy/ – 1992
• Richmond /Virginia USA/ – 1995
• Łuck /Ukraina/ – 19 grudnia 1997 roku
• Offenburg /Niemcy/ – 19 marca 1999 roku.

II. Umowy o współpracy:

• Sondenborg /Dania/ – w lipcu 1994 roku (umowa w zakresie ochrony środowiska)
• Halmstadt /Szwecja/ – w listopadzie 2003
• Perugia /Włochy/ – w grudniu 2004

Pierwsze umowy partnerskie Olsztyna były jedyną formą kontaktów i umożliwiały współpracę z zagranicą, ponieważ ówczesna polityczna bariera uniemożliwiała kontakty z państwami Europy zachodniej. Po 2000 r. procesy integracyjne w Europie wpłynęły na zmianę formuły współpracy między miastami z różnych krajów. Współpraca zaczęła przynosić konkretne, wymierne efekty, a jej rozwój był wspomagany unijnymi programami i wsparciem finansowym i w tym celu zawierane były umowy. Pierwszym porozumieniem tego typu była umowa z miastem Halmstad, stolicą nadmorskiego regionu Halland podpisana w listopadzie 2003 r. przez prezydenta Olsztyna i burmistrza szwedzkiego miasta. Rok później, w grudniu 2004, zostało podpisane porozumienie o współpracy między regionem Warmii i włoską prowincją Perugia. Partnerami ze strony polskiej są: miasto Olsztyn oraz starostwa powiatowe: Olsztyn, Braniewo i Lidzbark Warmiński, znajdujące się w historycznych granicach regionu Warmii. Umowa mówi o współpracy, mającej przynieść obu stronom korzyści społeczne i ekonomiczne. W lipcu 2003 r. podczas obchodów 650-lecia nadania Olsztynowi praw miejskich, przedstawiciele europejskich miast partnerskich i współpracujących podpisali deklarację kontynuowania współpracy z Olsztynem. Spotkanie stało się doskonałą okazją do nawiązania nowych kontaktów pomiędzy poszczególnymi miastami.