OGRODY DESZCZOWE W OLSZTYNIE

Zmiany klimatu w miastach coraz częściej odczuwamy poprzez występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jaki fale upałów czy długotrwałe okresy suszy przeplatane krótkimi, lecz gwałtownymi ulewami. Woda opadowa bardzo szybko spływa wówczas do ujęć zamkniętych systemów kanalizacji deszczowej, którymi odprowadzana jest do zbiorników wodnych. Kto z nas nie widział potoków wody pędzących korytami ulic, spływając po gładkich i nieprzepuszczalnych powierzchniach parkingów czy placów? Ze względu na duże natężenie opadów kanalizacja deszczowa staje się coraz mniej wydolna i efektywna, a skutkiem tego są lokalne podtopienia i zalania piwnic czy parterów budynków. Dlatego tak ważna dla tworzenia zdrowego środowiska miejskiego jest zieleń, która z jednej strony schładza miasto, pochłania zanieczyszczenia powietrza, ale także może zatrzymać wodę opadową i ją zagospodarować w bardzo efektywny sposób, zwalniając nas z konieczności wykorzystywania wody pitnej do jej utrzymania, w okresie kiedy opady atmosferyczne występują rzadziej. Do tego celu służą ogrody deszczowe, czyli kompozycje roślinne posadzone na odpowiednio przygotowanym podłożu i zaprojektowane tak, by w jak największym stopniu oczyszczały i zatrzymywały wodę opadową
w krajobrazie. W ramach programu „Podwórka z Natury” do końca 2020 powstały w Olsztynie 4 założenia zatrzymujące i zagospodarowujące wodę opadową, spływającą z dachów budynków oraz otaczających nawierzchni. Każde z nich jest inne, ze względu na zróżnicowane warunki panujące na podwórkach.

Ogród deszczowy w folii w „Zaułku Optymistów” u zbiegu ulic Puszkina i Żeromskiego

To pierwszy ogród deszczowy założony w Olsztynie, o czym możemy przeczytać na tablicy informacyjnej umieszczonej na podwórku. Założenie zostało zaprojektowane przez Fundacją Sendzimira, a realizacja była pretekstem do otwartych warsztatów dla mieszkańców na temat praktycznej strony wdrażania rozwiązań błękitno-niebieskiej infrastruktury w miastach, zorganizowanych przez Urząd Miasta Olsztyna we współpracy z Fundacją Sendzimira. Ze względu na niedużą odległość od budynku i spadek terenu w kierunku ścian zabudowy mieszkaniowej, został tu zaprojektowany ogród deszczowy w folii, zespolony z systemem kanalizacji deszczowej, położonej wzdłuż budynków. Sam ogród ma jedynie 3 m², ale odwadnia aż 150 m² powierzchni, w tym dachy dwóch budynków wzdłuż ul. Puszkina oraz teren wokół ogrodu. Nasadzenia to rośliny hydrofitowe, czyli takie które oczyszczają wodę przed jej ponownym odpływem do kanalizacji, a wśród nich rdest wężownik, krwawnica pospolita i kosaciec syberyjski. Aby uatrakcyjnić wygląd ogrodu wokół posadzone zostały inne ozdobne byliny, m.in. bergenia sercowata, liliowiec,  kocimiętka.  Założenie zostało wykonane samodzielnie przez mieszkańców pod nadzorem przedstawicieli Fundacji Sendzimira.

Il. 1 – Przekrój przez ogród deszczowy, projekt oprac. przez mgr inż. arch. kraj. Elżbietę Urbaniak, Olsztyn 2018 r.

Fot. 1. Ogród deszczowy w „Zaułku Optymistów”, 2019 r. 

Fot. 2. Ogród deszczowy w „Zaułku Optymistów”, 2020 r.

Ogród deszczowy „suchy” na „ Naszym Podwórku” u zbiegu ulic Żeromskiego i Sienkiewicza

To odmienny typ założenia, które infiltruje zebraną wodę opadową bezpośrednio do gruntu.  Projektowanie ogrodu musieliśmy więc poprzedzić sprawdzeniem przepuszczalności podłoża, wykonując prosty test perkolacyjny. Po upewnieniu się, że teren będzie bez przeszkód chłonął wodę, został zaprojektowany został system odwadniająco-retencyjny, mający za zadanie w bezpieczny i zrównoważony sposób zagospodarować wodę opadową z powierzchni 850m².Na system ten składa się ogród deszczowy właściwy (mulda retencyjna)
o powierzchni zagospodarowania terenu 16m² i pojemności 3,5m³ wody, dwa rowy chłonne porośnięte roślinnością, spowalniające spływ wody przy deszczach nawalnych, o powierzchni całkowitej 7,2m², układ nawierzchni żwirowej przepuszczalnej na podbudowie przepuszczalnej o łącznej powierzchni 65m² oraz nawierzchnia z kamieni polnych, typu kocie łby, której celem jest spowolnienie spływu wody.

Dodatkowo, ze względu na duży spadek terenu na zamknięciu założenia od strony południowej zastosowano nasyp, dzięki któremu możliwe jest zatrzymanie wody i zasilenie roślin.

Il.2 – Przekrój przez ogród deszczowy, projekt oprac. przez mgr inż. arch. kraj. Elżbietę Urbaniak, Olsztyn 2019 r.

Fot. 3.  Ogród deszczowy na „Naszym Podwórku” – widok na muldę retencyjną, 2020 r.

Fot. 4. Ogród deszczowy na „Naszym Podwórku” – widok na rów chłonny, 2020 r.

Ogród deszczowy „suchy” na podwórku przy ul. Warmińskiej i Mickiewicza

Podobny do poprzedniego typ założenia zieleni, które ma zadanie zebrać i zagospodarować wodę opadową
z dachów dwóch budynków mieszkalnych oraz otaczającego terenu w postaci opasek betonowych wzdłuż budynków i nawierzchni żwirowych, o łącznej powierzchni 377 m². Wyzwaniem było znalezienie odpowiedniej lokalizacji ogrodu, ponieważ podwórko jest niewielkie, a w przypadku założeń infiltrujących, należy projektować je w odległości minimum 5 metrów od ścian fundamentowych budynków. Po uwzględnieniu wszystkich zlewni oraz ograniczeń terenu, zaprojektowano ogród właściwy infiltrujący o powierzchni 3,35m² i objętości 2,75m³ oraz zbiornik przelewowy o powierzchni 1,8m² i objętości 0,55m³. Woda spływająca z dachów i nawierzchni jest doprowadzona do właściwego ogrodu za pomocą tzw. suchych potoków, układanych z kamieni na gruncie przepuszczalnym. W ogrodzie znalazły się rośliny odpowiednich gatunków, umożliwiające podczyszczanie wody przed jej infiltracją, w tym kolorowo kwitnące kosaćce, turzyca, rdest wężownik.

Il. 3 – Przekrój przez ogród deszczowy, projekt oprac. przez mgr inż. arch. kraj. Ewę Krzyżykowską-Błaszczyk, Olsztyn 2020 r.

Fot. 5. Ogród deszczowy na podwórku przy ul. Warmińskiej i Mickiewicza, 2020 r.

Ogród spowalniający spływ wody opadowej na podwórku przy ul. Sienkiewicza i Kolejowej

Odmienny od pozostałych ogród deszczowy wzdłuż budynków przy ul. Kolejowej jest największym zrealizowanym samodzielnie przez mieszkańców założeniem. Przed projektantką stanęło nie lada wyzwanie, ponieważ test przepuszczalności wykazał, że na znacznej powierzchni zalegają grunty gliniaste, więc infiltracja mogła być utrudniona. W rezultacie, w związku z dość dużym obszarem jaki mieliśmy do dyspozycji, zostało zaprojektowane złożenie, które ma za zadanie spowolnić spływ wody oraz zatrzymać w celu zasilenia licznych nasadzeń roślinnych. Nie jest to typowy ogród deszczowy, ale znakomicie pokazuje, jak w przypadku trudnych warunków gruntowych można wodę zatrzymać i wykorzystać do stworzenia atrakcyjnego terenu zieleni. W projekcie zostały wykorzystane przegrody z koszy gabionowych wypełnione kamieniami, tworząc jednocześnie bardzo dekoracyjny element wizualny. Dodatkowo potrzebna była korekta terenu, aby zniwelować spory spadek i uniemożliwić wodzie odpływ na ulicę Kolejową. Wśród roślin oprócz gatunków wykorzystanych także w wyżej opisanych ogrodach, pojawiły się dodatkowo odętka wirginijska, bodziszek  korzeniasty, tawułka chińska, hortensje, berberysy, ozdobne trawy i wiele, wiele innych.

Il. 4 - Przekrój przez ogród deszczowy, projekt oprac. przez mgr inż. arch. kraj. Elżbietę Urbaniak, Olsztyn 2020 r.

Fot. 6. Ogród deszczowy na podwórku przy ul. Sienkiewicza i Kolejowej, 2020 r.

Serdecznie zachęcamy do samodzielnego tworzenia założeń umożliwiających zagospodarowanie wody opadowej, nie tylko na terenach miejskich. Więcej na ten temat można przeczytać w ulotce.

Kontakt: Paulina Żukowska

                Wydział Strategii i Funduszy Europejskich

                e-mail:  zukowska.paulina@olsztyn.eu

                tel.: 89 523 64 30