Każdy, kto chciałby rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej, powinien zastanowić się nad wyborem odpowiedniej formy prawnej. W pierwszej kolejności przedsiębiorca staje przed wyborem, czy podjąć się prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej, czy też zdecydować się na założenie spółki.

Indywidualna działalność gospodarcza

Indywidualna działalność gospodarcza to przedsiębiorstwo prowadzone i reprezentowane przez jednego właściciela będącego osobą fizyczną, który odpowiada w sposób wyłączny i bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania swojej firmy zarówno majątkiem przedsiębiorstwa, jak i majątkiem osobistym. Przedsiębiorca posiada pełnię kompetencji decyzyjnych. Utworzenie przedsiębiorstwa jednoosobowego nie wymaga spełnienia wymagań kapitałowych ani ponoszenia wysokich kosztów. Warunkiem wpisu do ewidencji działalności gospodarczej jest jedynie wypełnienia stosownego formularza, co jest czynnością wolną od opłat. Atutem indywidualnej działalności gospodarczej jest relatywnie mała liczba formalności obciążających przedsiębiorcę oraz niskie koszty rozpoczęcia i prowadzenia działalności. Główną wadą tego rozwiązania jest natomiast kwestia odpowiedzialności, w tym podziału odpowiedzialności w przypadku przedsięwzięć prowadzonych przez więcej niż jedną osobę.

Spółka cywilna

Spółka cywilna nie jest osobnym podmiotem - spółką handlową (a więc regulowaną obszernie przez Kodeks spółek handlowych, dalej k.s.h.), tylko umową wspólników, którzy zobowiązują się do dążenia do wspólnego celu gospodarczego, w szczególności przez wniesienie wkładów. Przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem, a każdy z nich jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stopniu uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu (chyba że umowa spółki cywilnej stanowi inaczej). W sytuacji, gdy roczny przychód z działalności spółki cywilnej przekroczy 400 000 euro, powstaje obowiązek przekształcenia spółki cywilnej w jedną ze spółek handlowych prawa handlowego.

Spółki prawa handlowego

Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki prawa handlowego uregulowane zostało w k.s.h., który dzieli je na spółki osobowe (nie posiadające osobowości prawnej, których wspólnicy ponoszą określoną odpowiedzialność za jej zobowiązania) i kapitałowe (posiadające osobowość prawną).

Spółkami osobowymi są spółki: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna. Spółkami kapitałowymi zaś są spółki: z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjna. Warto pamiętać, że osobowość prawną mają tylko spółki kapitałowe. Spółki osobowe takiej osobowości nie posiadają, a ich wspólnicy za zobowiązania spółki odpowiadają swoim majątkiem (w różnym zakresie w zależności od rodzaju spółki). Spółki osobowe Ten typ spółek opiera swą działalność na osobistej pracy wspólników, a ich głównymi cechami są: brak osobowości prawnej, reprezentowanie spółki przez wspólników oraz określona odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Spółki osobowe, choć nie posiadają osobowości prawnej, w obrocie gospodarczym występują, jako odrębne podmioty (inaczej niż w przypadku spółki cywilnej, gdzie występować mogą tylko wspólnicy, a nie spółka per se) i posiadają wyodrębniony majątek. K.s.h. przewiduje cztery rodzaje spółek osobowych – spółkę jawną, partnerską, komandytową i komandytowo-akcyjną. Spółka jawna prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a każdy wspólnik odpowiada za jej zobowiązania całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi 12 wspólnikami oraz ze spółką. Jeżeli egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, to wówczas wierzyciel spółki może egzekwować jej zadłużenie nawet z prywatnego majątku wspólnika. W ramach spółki komandytowej można wyróżnić dwa typy jej wspólników: przynajmniej jednego komplementariusza, którego wskazanie powinno znajdować się w firmie (nazwie) spółki komandytowej, prowadzącego sprawy spółki i odpowiedzialnego za jej zobowiązania całym majątkiem, oraz przynajmniej jednego komandytariusza, odpowiedzialnego za zobowiązania spółki tylko do wysokości umówionego wkładu (tzw. sumy komandytowej). Spółka komandytowo-akcyjna prowadzi przedsiębiorstwo pod firmą, w której powinno znaleźć się wskazanie przynajmniej jednego komplementariusza, podobnie jak przy spółce komandytowej prowadzącego jej sprawy i odpowiedzialnego za zobowiązania całym majątkiem. Ponadto w spółce komandytowo-akcyjnej występuje przynajmniej jeden akcjonariusz, nieodpowiadający za zobowiązania spółki. Spółka partnerska jest spółką osobową przeznaczoną do wykonywania tzw. wolnych zawodów (radcy prawni, adwokaci, lekarze, maklerzy papierów wartościowych itd.).

Spółki kapitałowe W ramach spółek kapitałowych wyróżniamy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne. Założenie i prowadzenie spółki kapitałowej wymaga większych nakładów finansowych oraz wiąże się z większą liczbą formalności. Spółki kapitałowe, w odróżnieniu od osobowych, posiadają osobowość prawną, posiadają również majątek spółki wyodrębniony od majątków wspólników albo akcjonariuszy. Cechą charakterystyczną spółki kapitałowej jest posiadanie kapitału zakładowego, tj. pewnej bazowej kwoty kapitału, w oparciu, o którą spółka prowadzi swoją działalność. Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością może utworzyć jedna lub więcej osób. Wspólnicy, co do zasady, nie odpowiadają za jej zobowiązania. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić, co najmniej 5 000 zł i dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej, nie niższej jednak niż 50 zł. Umowę spółki sporządza się w formie aktu notarialnego – forma ta nie jest wymagana jednak przy zakładaniu spółki z o.o. przez Internet.

Spółkę akcyjną może zawiązać jedna lub więcej osób, nie może jednak tego zrobić jednoosobowa spółka z o.o. Statut spółki sporządza się w formie aktu notarialnego, a akcjonariusze są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w statucie i nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić, co najmniej 100 000 zł. Działanie spółki akcyjnej charakteryzuje się wysokim stopniem sformalizowania i szczegółowymi zasadami wyceny. Prowadzenie działalności w tej formie jest przeznaczone zasadniczo dla rozwiniętych przedsiębiorstw, dla których działalności niezbędne jest pozyskanie znacznego kapitału od szeregu lub pojedynczych inwestorów.

Podsumowanie

Wszystkie spółki prawa handlowego powstają z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez sąd właściwy dla siedziby spółki. Jedynie spółka z o.o. i spółka akcyjna mogą działać przez pewien czas bez wpisu, na podstawie samej umowy lub statutu, jako tzw. „spółka w organizacji”. Wniosek o wpis stanowi formularz przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, dostępny wraz z załącznikami na stronie internetowej www.ms.gov.pl i w sądach rejestrowych. Sąd rejestrowy powinien wydać postanowienie o wpisie spółki do rejestru w ciągu 7 dni od złożenia wniosku, przy czym termin ten potrafi ulec wydłużeniu. Spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna) ze względu na posiadaną podmiotowość prawną, osobny majątek i brak odpowiedzialności wspólników prowadzą działalność w sposób bardziej sformalizowany i wymagają bardziej rozwiniętej księgowości. Ta forma działalności przeznaczona jest dla przedsiębiorców średnich lub dużych o wyższej kapitalizacji i skali działalności lub sporej liczbie wspólników, co wymaga sformalizowanych ram działalności i zasad podejmowania decyzji biznesowych. Popularną formą prowadzenia działalności przez start-upy są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ta forma prawna zapewnia zrównoważenie takich czynników jak: odsunięcie ryzyka majątkowego od wspólników, osobisty udział wspólników w zarządzaniu przedsiębiorstwem i mniej sformalizowany (niż w spółce akcyjnej) proces działania.

Źródło: „Start-up Handbook” Co strat-upy powinny wiedzieć o przepisach prawa? Opracowanie Fundacji Startup Poland